به گزارش گروه اجتماعی طبنا(خبرگزاری سلامت)، می‌توانید دنیا را بدون آب تصور کنید؟ یک زمین خشک و بی آب و علف که تا چشم کار می‌کند بیابان و برهوت است، بطور قطع تصور آن لرزه بر اندام انسان می‌اندازد چه برسد به اینکه بخواهی در چنین شرایطی قرار بگیری؛ اما گویا روال مصرف منابع آبی در ایران و حتی دنیا به گونه ای است که رسیدن به چنین تصویری چندان هم دور از انتظار نیست.
کارشناسان معتقدند اگر بهره برداری از منابع آبی کشور به همین روالی که تاکنون پیش رفتیم ادامه یابد بخش‌های زیادی از مناطق داخلی در فلات مرکزی به بیابان تبدیل می‌شوند که دشت‌های آن غیر قابل احیا خواهند بود، جبهه‌هایی از آبهای شور که وارد آبخوان‌ها می‌شوند غیر قابل بازگشت می‌شوند، دشت‌هایی که دچار فرونشست شدند دیگر دشت مرده به حساب می‌آیند، مناطقی که به بیابان تبدیل می‌شوند نیز تقریبا در بیشتر موارد غیر قابل بازگشت خواهند بود و بخش‌های مختلف کشور که توان اکولوژیکی طبیعی خود را از دست داده اند دیگر برای همیشه در فهرست سیاه نابودی باقی می‌مانند.
البته نحوه و میزان مصرف آب در کشورهای مختلف متفاوت است، بارها کارشناسان امر اعلام کرده اند که میزان مصرف آب در کشور ما بسیار زیاد و بی حساب و کتاب است به طوری که استاندارد جهانی مصرف آب در شبانه روز برای هر نفر ۱۲۰ لیتر است اما در کشور ما این میزان بیش از ۲۵۰ لیتر و در برخی مناطق تا ۲۹۰ لیتر می‌رسد که جای تامل دارد.
آب همواره یک کالای استراتژیک بوده و نقش اصلی را در شکل گیری تمدن‌ها داشته است؛ تاریخ نشان می‌دهد که تمام تمدن‌های بزرگ در کنار منابع آبی شکل گرفته مانند تمدن بین النهرین که میان دو رود دجله و فرات تشکیل شده بود که ایرانیان این منطقه را میانرودان می‌نامیدند. طی قرن‌ها و سال‌ها پیش شاهد بروز جنگ‌های زیادی بر سر منابع آبی بودیم و امروز نیز سیاستگذاران آب معتقدند که جنگ بعدی جهان نیز بر سر آب خواهد بود، پس با این مصداق می‌توان به اهمیت آب و حفظ منابع آن پی برد، جهان نیز به این مهم رسیده و یک روز را به این موضوع اختصاص داده است.
بر این اساس در سال ۱۹۹۲ و در بیست و یکمین دستور جلسه کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل که در شهر ریودوژانیرو برزیل برگزار شد، موضوع روز جهانی آب در ۲۲ مارس برابر با دوم فرودین بطور رسمی‌مطرح شد، در این کنفرانس از تمام کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه ۲۱ سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه سازی مردم در مورد آب اختصاص دهند و از طریق پخش و اشاعه نشریات و برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌ها در گرامیداشت آن بکوشند.
با توجه به اهمیت موضوع و فراخور شرایط هر سال یک شعار برای این روز در نظر گرفته می‌شود که شعار امسال «آب و تغییر اقلیم» تعیین شده و تورج فتحی کارشناس امور آب در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: بطور قطع تغییر اقلیم تاثیر زیادی بر منابع آبی کشورها از جمله ایران می‌گذارد اما مساله مهم در این میان داشتن اطلاعات از این تاثیر است که متاسفانه در کشور ما هنوز یک مطالعه جامع و کامل به لحاظ علمی، فنی و مستند مبنی بر اینکه تغییر اقلیم چه تاثیراتی بر کشور و منابع آبی مناطق مختلف گذاشته و همچنان خواهد گذاشت، در چه بازه زمانی رخ می‌دهد و شرایط حاکم بر این تغییرات چیست، صورت نگرفته است، یعنی نمی‌توانیم به یک گزارش جامع یا ملی در خصوص تغییرات اقلیم مراجعه کنیم و بر اساس آن در ارتباط با حوزه‌های مختلفی که مرتبط به تغییرات اقلیم است برنامه ریزی داشته باشیم.
وی اظهارداشت: گرچه بخشی از سازمان حفاظت محیط زیست در ارتباط با تغییرات اقلیم وظایفی دارد اما بطور قطع این یک بحث فرابخشی است و خیلی از دستگاه‌های اجرایی درگیر این بحث هستند، بنابراین در قدم اول باید مطالعات جامعی انجام شود که تغییرات اقلیم در کشور چه اثراتی برجا می‌گذارد، شاخص‌های ارزیابی آن باید به چه صورت باشد و برای مقابله و سازگاری با این اثرات باید چگونه برنامه ریزی کنیم و برنامه‌ها در کوتاه مدت و بلند مدت باید چگونه باشد.
فتحی ادامه داد: اما از آنجایی که چنین مطالعاتی نداریم هر اتفاقی که رخ می‌دهد می‌توانیم بخشی از آنها را با اثرات تغییرات اقلیم مرتبط بدانیم اما نمی‌توانیم سهم آن را دقیقا مشخص کنیم، مثلا اگر طی سال‌های اخیر بارش‌های نرمالی داشتیم و یا اگر دوره‌های خشکسالی ما طولانی مدت شده در این حالت می‌توانیم بگوییم که اینها در ارتباط با مباحث تغییر اقلیم رخ داده اما نمی‌توانیم سهم آن را دقیقا مشخص کنیم در نتیجه داشتن یک مطالعات جامع و کامل در این زمینه الزامی‌است تا بتوانیم این اثرات را در کشور به طور کامل شناسایی کنیم.
این کارشناس امور آب تاکید کرد: البته این مطالعات باید به صورت پیوسته انجام شود تا هر بار که تغییراتی رخ می‌دهد بتوانیم برای این تغییرات در بخش‌های مختلف برنامه ریزی درستی داشته باشیم اما طبیعتا آن چیزی که امروزه می‌توانیم بگوییم این است که به کشور ما در اثر تغییرات اقلیم خساراتی وارد شده که یکی از واضح ترین آن بحث خشکسالی است، طبیعتا ممکن است در بقیه جاهای دنیا تغییرات اقلیم اثرات دیگری داشته باشد اما در ایران مهمترین اثر آن خشکسالی بوده، طی یکی دو دهه اخیر که تغییرات اقلیم بیشتر خود را در کشور نشان داده بحث خشکسالی ما خیلی جدی تر شده اما چون برای مقابله با این تغییرات و این اثرات برنامه نداشتیم از این رو حتی فعالیت‌های انسانی انجام شده در کشور به تاثیرات آن دامن زده است و در برخی موارد آنها را شدیدتر کرده است.
وی تاکید کرد: فرض کنید مثلا اگر تا دو سال آینده همچنان با بحث‌های خشکسالی روبرو باشیم باید از امسال برای آن برنامه ریزی کنیم، باید در این برنامه ریزی مباحثی در ارتباط با اجرای طرح‌های حفاظتی منابع آب زیر زمینی، مقابله با سیلاب در زمان خشکسالی و بهره برداری اصولی و درست از منابع آب سطحی و زیر زمینی را در قالب مباحث کلان مدیریتی به طور درست و دقیق داشته باشیم و هم در اجرا با نظارت‌های دقیق و لازم به شکلی برخورد کنیم که هم سازگاری خود را در ارتباط با این اثرات افزایش دهیم و هم اینکه بخواهیم اثرات و خسارات احتمالی آنها را کاهش دهیم اینطور نباشد که هم در یک بارندگی و خشکسالی خسارت‌های چند میلیاردی به بار آید و این خسارات ناشی از تغییر اقلیم باعث شود که بخش‌های مختلف اقتصادی کشور ضرر کند.
فتحی ادامه داد: از آنجا که ایران کشور پهناوری است قطعا در مناطق مختلف این اثرات می‌تواند متفاوت باشد و با توجه به نوع اثراتی که در بخش‌های مختلف اتفاق می‌افتد باید مناطق مختلف زون بندی و منطقه بندی شوند و برای هر منطقه تدابیر لازم در ارتباط با سازگاری تغییرات اقلیم پیش بینی شود و به اجرا در آید.
وی اظهار داشت: البته در این میان مدیریت نادرست هم سهم زیادی دارد متاسفانه ما با عملکرد نادرست به ویژه در دو دهه اخیر در بحث منابع آب زیر زمینی خسارات زیادی به این منابع وارد کردیم بخشی از این خسارات جبران ناپذیر و غیر قابل برگشت است بخشی هم اگرچه جبران پذیر است اما چند دهه زمان خواهد برد، با بهره برداری‌های بسیار بد و بی رویه ای که زمینه آبهای زیرزمینی کشور انجام دادیم بیشتر دشت‌هایی که در فلات مرکزی کشور قرار دارند دچار بیلان منفی شده اند، در کنار آنها طرح‌های حفاظتی را هم درست اجرا نکردیم و یا این طرح‌ها بسیار ناکافی بوده اند و با میزان بهره برداری قابل مقایسه نبودند در نتیجه منابع آب زیر زمینی خود را به خصوص در فلات مرکزی از بین بردیم.
فتحی تاکید کرد: در این مسیر باید حتما طرح‌های حفاظتی را جدی بگیریم و اعتبارات ویژه ای برای آن قائل شویم، به جای اینکه بیاییم بودجه بندی را در بخش منابع آب به سمت اجرای طرح‌های ابنیه و هیدرولیکی ببریم، بهتر است به سمت طرح‌های حفاظتی و تغذیه مصنوعی آبهای زیر زمینی، کنترل سیلاب، ایجاد پوشش‌های گیاهی از بین رفته، ارتقای کیفیت مراتعی که از حالت طبیعی خارج شدند و کیفیت خاک می‌تواند به ما کمک کند که ما در سال‌های آینده خسارات کمتری به منابع وارد کنیم از طرفی باید حتما درباره بهره برداری بی رویه از آبهای زیر زمینی مدیریت درستی را به صورت کارآمد اجرا کنیم.
وی درباره نحوه بهره برداری و مدیریت منابع در کشور گفت: وضعیت منابع آبی ما بسیار بد و نامطلوب است و اگر روال بهره برداری از این منابع با همین روالی که تاکنون به ویژه در یک تا دو دهه اخیر پیش رفتیم ادامه یابد باید بگویم که بخش‌های زیادی از مناطق داخلی در فلات مرکزی بیابانی می‌شوند که دشت‌های آن غیر قابل احیا خواهند بود، جبهه‌هایی از آبهای شور که وارد آبخوان‌ها می‌شوند غیر قابل بازگشت خواهند بود، دشت‌هایی که فرونشست می‌کنند برای همیشه از بین خواهند رفت، مناطقی که بیابانی می‌شوند تقریبا می‌شود گفت در بیشتر موارد غیر قابل بازگشت خواهند بود، متاسفانه مناطق زیادی از بخش‌های مختلف کشور توان اکولوژیکی طبیعی خود را از دست خواهند داد و دیگر به روال طبیعی خود برنخواهند گشت.
وی افزود: در دنیا تقریبا تجربیات موفقی در خصوص مقابله با تغییر اقلیم وجود دارد مثلا در غرب هندوستان که ویژگی‌های بیابانی دارد تجربیات موفقی به صورت پایلوت اجرا شده است که یکی از جنبه‌های مهم آن مشارکت‌های فراگیر مردمی‌و نهادهای غیر دولتی در اجرای این طرح‌های حفاظتی است که تجربیات موفقی نیز کسب کرده اند اما از آنجا که اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی تقریبا طی یکی دو دهه اخیر بیشتر نمود پیدا کرده طبیعتا باید مطالعات آن به صورت پیوسته انجام شود و اثرات آن مشخص شود تا برای مقابله با آن روش‌هایی انتخاب شود که هم سازگاری بیشتری داشته باشند و هم اینکه بتواند خسارات را کاهش دهد که این کار با انجام اقداماتی هم در سطح سیاست‌های کلان و هم اجرای برنامه‌های عملیاتی و میدانی محقق خواهد شد و چون ایران مساحت بزرگی دارد باید در هر منطقه با توجه به ویژه گی‌هایی که دارد و خساراتی که تاکنون وارد شده باید برنامه ریزی خاص خودش را داشته باشد.
نظر شما